Evde Doğum Yardım Hattı’nda Problem Sunumu ve Danışmanlık:
Feminist Yönelimli bir Konuşma Analizi Çalışması
Rebecca Shaw – Celia Kitzinger
Shaw, R. & Kitzinger, C. (2007). V. Problem Presentation and Advice-giving on a Home Birth Helpline : A Feminist Conversation Analytic Study. Feminism & Psychology 2007 17: 203-213. Sage Publication
Çeviri: Göklem Tekdemir Yurtdaş
İngiltere’de evde doğum yapma oranı oldukça düşüktür (%2 civarında) ve evde doğum yapmak isteyen birçok kadın ebelik hizmeti bulamamaktadır veya kendilerine tıbbi müdahaleler salık verilmektedir. Evde Doğum Yardım Hattı, bu durumda olan kadınlara destek ve bilirkişilerce danışmanlık hizmeti sunmaktadır. 80 adet kaydedilmiş konuşmaya dayanan bu çalışma arayan kişilerin yardım hattını arama sebeplerini nasıl ortaya koyduklarını ve bunun doğumla yapmakla ilgili kültürel olarak paylaşılan tıbbileştirilmişi inançları nasıl açığa çıkardığını açıklamak amacıyla konuşma analizini (KA) kullanmaktadır. Bu araştırma, hem kadın sağlığındaki temel konulardan biri olan doğum yapmakla ilgili yapılan çalışmalara hem de konuşma analizine dayalı bir perspektif ile bir yardım hattındaki etkileşime dair çalışmalara bir katkı yapan feminist yönelimli konuşma analizine bir örnek sunmaktadır.
Anahtar Kelimeler: doğum yapma, konuşma analizi, feminizm.
İnsanoğlu doğumdan daha fazla alçaltıcı ya da katlanılmaz bir ızdırap bilmez.
Friedrich Engels (1993)
Ursula Evde Doğum Yardım Hattı’nı ilk kez aradığında ikinci çocuğuna hamileydi. Kuşkulanılan gebelik diyabeti sebebiyle evde doğuma karşı uyarılmıştı ve zaten evine gönderilebilecek bir ebe de bulunmadığı kendisine söylenmişti. Evde doğum yapmasına sadece doktorları karşı değildi, “kocam haricinde, arkadaşlarım, annem ve neredeyse çevremde tanıdığım diğer herkes onlara evde doğum yapmak istediğimi söylediğimde bana tam anlamıyla dehşetle bakıyorlardı”. Yardım hattını ilk arayışının ardından (evde doğum yardım hattının sağladığı danışmanlığın bir sonucu olarak), Ursula ikinci bir diyabet testi talep etti ve gebelik diyabeti bulunmadığı tespit edildi. Ve sonrasında yasal olarak evde doğum yapma hakkına sahip olduğu bilgisi ile de kendi doğruları için ısrar etti ve kendisine yardım etmekten mutluluk duyacak ebeler buldu. Ursula birkaç hafta sonra yardım hattını ikinci kez aradığında bu evde başarılı bir doğum yaptığını haber vermek içindi. Bunu “gerçekten mükemmel, pozitif bir deneyim” olarak tanımlıyordu, “oğlumun hastanedeki doğumundan çok farklıydı. Sadece kendimi rahat bıraktım. Ve kızım küçük bir kukla gibi fırlayıverdi!”
Evde Doğum Hareketi 1980’lerde tanınmaya başlamıştır ve evde doğum tercihini desteklemek için girişimlerde bulunan tüketiciler ile profesyonellerin bir organizasyonudur. Doğum aktivisti ve yazar Shelia Kitzinger tarafından yürütülen bu organizasyon, kadınları doğumda daha aktif bir rol almaları için desteklemekte ve otonomiyi vurgulamaktadır, alternatiflere dikkat çekerek bilgi ve tercih sunmaktadır. Evde Doğum Yardım Hattı kadınları evde doğum yapma haklarıyla ilgili doğru bilgilendirmeye kendini adamış gönüllülerden oluşmaktadır. Evde doğumla ilgili bir kadın planlama servisi olarak hem “kadınları evde doğum ile ilgili yetkin kılmayı” hem de “daha geniş kitleleri etkileyebilmeyi” amaçlamaktadır (Kitzinger, n.d.).
İngiltere’de bir kadın kaçıncı çocuğuna hamile olduğuna ve herhangi sezilen bir “risk” faktörüne bakılmaksızın evde doğum yapma hakkında sahiptir. İngiltere’de bir kadın evde doğum yapmayı seçerse il sağlık müdürlüğü (ya da İskoçya ve Kuzey İrlanda’da sağlık müdürlüğü) yasal olarak uzmanlığı olan bir pratisyeni (genellikle bir ebe) kendisine temin etme yükümlülüğündedir. Evde doğum yapmaya dair kanunlar açık bir şekilde beyan edilmemiş olsa da (Ulusal Sağlık Hizmetleri 1970’te yeniden yapılandığından beri, vakıfların kanuni olarak doğum servislerinin iznini vermeye hakkı bulunmamaktadır) kuşkusuz evde doğum hizmetlerinin ilerlemesini sağlayan İngiliz hükümetinin politikasıdır ( Kraliyet Ebelik Koleji, 2002: 2). Hükümetin ulusal olarak hamilelik sürecinde verilen sağlık hizmetleri ile ilgili tutumuna göre (Sağlık Bakanlığı, 2004) “tüm kadınlar profesyonellerin sağladığı bilgilendirme, danışma ve destek doğrultusunda kendi öz bakımlarını planlayabilme hakkına sahiptir ve buna doğum yapmak istediği yeri seçmek ve kendisiyle hamilelikte ve doğum sonrasında meşgul olabilecek diplomalı profesyoneller tarafından desteklenmek de dahildir”, ve bu da “iyi bir uygulamanın göstergesidir” (Sağlık Bakanlığı, 2004:5). Buna karşılık evde doğum yapma oranı şu anda oldukça düşüktür (yaklaşık %2, Olsen ve Jewell, 2003) ve birçok kadın evde doğum için ebelik hizmetini nasıl ayarlayacağını bilmemektedir. Buna ek olarak bunun için girişimleri de sağlık profesyonelleri ve onların evde doğumun riskli addedildiğine dair hükümleri ve çevrelerindeki yakınlarına göre ise tuhaflığına dair beyanları tarafından bloke edilmektedir. Evde Doğum yardım hattını arayan kadınlardan birçoğuna (örneğin Ursula) sahte tıbbi müdahaleler ve personel eksikliği iddialarına dayanarak evde doğum yapamayacakları söylenmişti. Bu bağlamda Evde Doğum yardım hattı evde doğum yapmayı seçen kadınlara destek ve uzmanlık gibi hayati bir kaynak sunmaktadır.
Bu araştırma Kitzinger’ın süpervizörlüğündeki Shaw’ın doktora tezinden (2006) yola çıkılarak oluşturulmuştur. Evde Doğum yardım hattının arandığı 80 adet konuşmanın analizine dayanmaktadır (bir danışman (call taker) ve 56 danışan (caller) olmak üzere). Kendiliğinden gerçekleşen yardım hattı etkileşimleri ile çalışırken (kişilerin kendileri tarafından bildirdikleri verileri toplamak yerine; örneğin danışan ve danışmanlarla yapılan mülakatlardan elde edilecek veriler.) verilerin etkileşimlerin gerçekte nasıl gerçekleştiğini yansıtmama olasılığını ve etkileşimlerdeki ayrıntıları kaçırma olasılığını elimizdeki kayıtların tekrar tekrar inceleme yapmamıza olanak vermesi sayesinde önlemiş olduk. Doktora tezi, “feminist konuşma analizi”nin paradigmatik bir örneğidir (Kitzinger, 2000), hem kadın sağlığındaki temel kavramlardan biri olan doğuma dair bir çalışmayı hem de konuşma analizine dayalı bir perspektif ile bir yardım hattındaki etkileşime dair bir çalışmayı kapsayarak feminist konuşma analizine bir örnek sunmaktadır. Tez, temel kavramsal ve empirik meselelerin üzerinde durarak feminist literatüre ve evde doğum literatürüne dair genel açıklamalarla başlamaktadır (Bölüm 1). İkinci bölüm danışanlar tarafından çoğunlukla ortaya konulan problem türlerinin ve danışmanın bunları ele alma yollarının tematik bir analizidir; telefon konuşmalarının bağlamı oldukça genel bir biçimde tanımlanır ve konuşma analizi çalışmalarının oturduğu zemin ortaya konulur (bu ikinci bölümün diğer bir versiyonu Shaw ve Kitzinger tarafından yayımlanmıştır, 2005). İlk konuşma analizine dair bölüm (tezin üçüncü bölümü) telefon görüşmelerindeki “evrelerin” analizidir, görüşmelerin “başlangıç öncesi”, “açılış”, “problemin sunumu”, “çözüm”, “kapanış öncesi” ve “kapanış” evrelerinin hangi yollarla açığa çıktığının gösterilişidir. Bu, konuşma boyunca gerçekleşen eğilimlere anlam yükleyebilmeyi sağlar, çünkü danışan ve danışman görüşmenin neden yapıldığını, danışmanın danışana neler önerebileceğini ve her birinin konuşma sona ererken neyi üzerine aldığını müzakere ederler (bu analizin yayımlanacak olan başka bir versiyonu için Shaw ve Kitzinger’a bakınız). Diğer konuşma analizine dair bölüm (Bölüm 4) danışanların tekrarlayan aramalar yapmaları durumunda, danışanın ve görevlinin önceki görüşmelerden neler hatıtrlandığına dair sorunları nasıl ele aldığına dair bir çalışmadır; bu, bir haftada düzinelerce telefon görüşmesi yapan ve herhangi birinin hikayesini hatırlamanın büyük bir çaba göstermesi gereken görevli için zor bir mesele haline gelmektedir (bu bölümün diğer bir versiyonu için Shaw ve Kitzinger’a bakınız, 2007). Görüşmelerdeki bir başka konuşma analizi (Bölüm 5) danışmanın, danışanlara evde doğuma yönelik “cesaret”, “azim” ve “olumlu duygular” sunduğu “duygusal çalışma”ya odaklanır. Ve nihayet sonuç bölümü feminizm bulgularının, doğumu destekleyen hareketin ve konuşma analizi ile araştırmanın pratikteki sonuçlarını değerlendirir ve araştırmaların pratik sonuçlarını sunar. Bu pratik sonuçlar, genel cerrahi bölümlerinde dağıtılmak üzere hazırlanan, kadınların doğru bir şekilde evde doğum yapması ile ilgili bazı broşürleri ve Evde Doğum yardım hattındaki gönüllüleri eğitme amaçlı bir eğitim paketini de içerir.
Biz burada Evde Doğum yardım hattında yapılan telefon görüşmelerinde spesifik olarak bir duruma odaklanacağız: danışanların arama sebeplerini nasıl ifade ettiklerini. Buna bağlı olarak yardım hattının ne yarar sağlayabileceğine ilişkin beklentilerini (ya da beklentisizliklerini) nasıl ortaya koyduklarını göstereceğiz ve problem sunum biçimlerinin nasıl bir sorgusuz kabul edilmiş bir tıbbileştirilmiş doğum kültürü yönelimini gözler önüne serdiğini anlatacağız.
Yardım hattındaki etkileşimleri çalıştığımızda konuşma analistlerinin telefon konuşmaları ile yardıma dair ve şimdiki haliyle yardım hatlarına dair meraklarının uzun bir geleneğini takip etmiş oluyoruz. Konuşma analizinin ilk çalışmalarının birçoğu, KA’nın yaratıcısı olan Harvey Sacks tarafından gerçekleştirilmiş olup San Francisco’daki bir intiharı önleme hattında yapılan telefon görüşmelerinin kayıtlarına dayanır. Sacks’ın (Yayımlanmamış) tezi “Yardım Arayışı: Başvuracak Kimse Yok”, telefon açışlarındaki inceliği (arayanlar isimlerini nasıl ve neden vermek istememektedirler) (Bkz. Sacks, 1995 sayı 1: 3), arayanların yabancı birinden yardım isterken yaşadıkları zorlukları (Bkz. Sacks, 1995, sayı 1: 75) ve bu etkileşimlerdeki “kurumsallığı” (belli tipte konuşmaların duruma özgü bağlamsal roller referans alınarak nasıl anlaşıldığı ve “size nasıl yardımcı olabilirim?” gibi ifadeler nasıl açıkça organizasyonel olduğu anlamında) (Bkz. Sacks, 1995, sayı 1: 10) incelemiştir. Sacks’tan beri yardım hattı etkileşimini tanımlamak için birçok çalışma yapılmaktadır. Buna acil servislere yapılan aramalarla ilgili yapılan klasik çalışmaları da dahildir (Frankel, 1989; Sharrock ve Turner, 1978; Whalen ve Zimmerman, 1990, 1998; Whalen ve ark., 1988; Zimmerman, 1992), bunun yanında daha yakın zamanda yapılan temel sağlık hizmetleri, teknik destek, emosyonel kriz, turist servisi, tüketici hakları, telekomünikasyon ve acil servisler gibi çeşitli yardım hatlarıyla ilgili çalışmalar da dahildir (Baker ve ark., 2001, 2005; Drew, 2006; Edwards ve Stokoe, yakında çıkacak; Houtkoop ve ark., 2005; Pudlinski, 2002, 2005; Raymond ve Zimmerman, yakında çıkacak; te Molder, 2005; Torode, 1995, 2005; Whalen ve Zimmerman, 2005).
Topladığımız kayıtların ilk örnekleri olan iki Evde Doğum yardım hattı telefon konuşmasını sunarak başlayalım. Danışman, telefonu kendi evinden cevaplamaktadır ve özel olarak tahsis edilmiş bir Evde Doğum hattı bulunmamaktadır. Bu da görüşmelerin çoğu kez en başından itibaren kaydedilmediği anlamına gelmektedir (sıradaki iki örnekte görüleceği gibi). Danışmanın, önce görüşmenin bir evde doğum görüşmesi olduğunu anlatması ve konuşmayı kayıt etmek için izin alması gerekir: bu aynı zamanda bu telefon görüşmelerinin ayırıcı nitelikte “kişisel” bir özelliğe sahip olduğu anlamına gelir.
Örnek 1 [Marion 19-I]1
(Konuşmanın başı kaydedilmemiştir.)
01 Mar: > sizinle az önce konuşmuştuk [( )hakkında]
02 Dnm: [evet: merhaba:]
03 merhaba:! Çilek(h)lerle işimi bitirmeme izin verdiğiniz için
04 teşekkür ederim.=hari[kalardı.
05 Mar: [hah hah.hah.ha[h [ ( ) ]=
06 Dnm: [ E- [evet]=
07 Mar: = [ ( ) ]
08 Dnm: = [ dokuz kişi: olacak-] olacağız: hhh ve
09 bir yığın kocama:n bir yığın çileğim var.= bilirsiniz
10 sanırım (.) puding£ yapmanın en £kolay yolu bu
11 Mar: Evet kesinlikle. Hah hah. Ehm (.).hh numaranızı evde doğum
12 ile ilgili bilgi alırken buldum
13 Dnm: [hı hımm]
14 Mar: [ve emm] eem yaptığı-yaptığınızın tam olarak ne olduğunu
15 →1 bilmiyorum [eem ama] ben kendim evde doğum yapma ile
16 Dnm: [.hhhh ]
17 Mar: ilgileniyor[um ] ve daha fazla: bilgiye ihtiyacım [var]=
18 Dnm: [Evet] [Eve:t!]=
19 Mar: =[(hangisi en iyi) yol [bilirsiniz] bu tip=
20 Dnm: =[kulağa çok mantıklı geliyor [evet. ]
21 Mar: →2 =şeylerde (.) çünkü ebemin bu konuyla ilgili pek istekli
22 olduğunu düşünmü-düşünmüyorum.
Örnek 2 [Meg 02-1]
01 Dnm: peka:la:. Eve[t. ]
02 Meg: →1 [(ev]et) yani (.) esa:sen ben gerçekten
03 evde doğum yapmak istiyo[rum]
04 Dnm: [Hıhı] mm,
05 Meg: →2 Ama doktorum bunu(.) pek önermiyor
06 (0.2)
07 Meg Bugün kontrole gittim.= ve sadece (.) bilirsiniz
08 doktorumun bunun hakkında ne düşündüğünü [merak ettim]=
09 Dnm: [hı hımm ]
10 Meg: =gerçekten önermiyor.
Ardışık olay dizisinin açılışındaki sıra alışlar, (örn. danışmanın danışana daha uygun bir anda tekrar aradığı için teşekkür edişi ve bunun neden gerekli olduğuna dair sebep sunuşu, Örnek 1) başka bir çalışmada analiz edilmiştir (Shaw, 2006). Bu açılıştaki sıra alışlar tamamlandıktan sonra danışanlar genellikle Evde Doğum yardım hattını arama sebeplerini sunmaktadır ve bunu yaygın bir şekilde nasıl gerçekleştirdikleri yukarıda Örnek 1 ve 2’de görülmektedir.
Sıklıkla danışanlar arama sebeplerini ikilem içerisinde olan iki durum ile ifade etmektedirler: (1) evde doğum yapmak istiyorum (ya da yapmayı planlıyorum) ve (2) bunu gerçekleştirmek için engellerim var. Örneğin Örnek 1’de Marion (1) evde doğum yapmanın ilgisini çektiğini (15-17. satırlar) ama (2) ebesinin istekli olmadığını (21-22. satırlar) söylemektedir. Örnek 2’de Meg (1) evde doğum yapmayı gerçekten çok istediğini (2-3. satırlar) ama (2) doktorunun bunu desteklemediğini (5-10. satırlar) söylemektedir.
Benzer şekilde Örnek 3’te danışan (1) evde doğum yapmaya karar verdiğini (1-2. satırlar) ama (2) ‘engellere’ takıldığını (9-11) söylemektedir.
Örnek 3 [Rachel 11-1]
01 Rac: →1 … Ben- evde doğum yapac-yapmaya karar
02 verdim.
03 Dnm: Ha:rika!
04 Rac: ve emm (.) numaranızı gördüm yani
05 AI:MS ile görüşüyordum ve
06 Dnm: [Güzel.]
07 Rac: =[broşür]lerini aldım.
08 Dnm: [Gü]zel.
09 Rac: →2 [ve] eem.hhh ee ama bilirsiniz yaptığım sadece bu oldu.
10 ama ben şu anda engellere takılmış
11 durumdayım.
Tipik olarak diğer konuşmalarda da görüldüğü gibi, Örnek 1 ve 3’te problem sunumunun ilk öğesi bir problem olduğunun işaretini vermektedir (‘ilgileniyorum’, Örnek 1; ‘gerçekten istiyorum’ Örnek 2; ve ‘karar verdim’ Örnek 3) ve sonra da problemin ifade edilmesine geçilmektedir. İkinci unsur açık bir şikayet olarak sunulmaktadır (“şu anda engellere takılmış durumdayım”, Örnek 3) ya da şikayet edilecek bir durum olduğu ima edilmektedir (“ebem bu konuda pek istekli değil”, Örnek 1 ve “doktorum istekli değil”, Örnek 2).
İlk unsurlara bağlı olarak (evde doğum yapmaya dair isteğin ifadesi) danışanlar, bu talebin potansiyel olarak sorun yaratabilme olasılığına hazırlık yapmaktadırlar. Danışanların bir hamilelik sağlık servisini arayıp örneğin “ben hastanede doğum yapmak istiyorum” diye söze başlayacağını hayal etmek zordur. Evde Doğum yardım hattını arayan danışanlar evde doğum yapma ile ilgili isteklerini az ya da çok “özgüvenli” terimlerle ortaya koymaktadırlar. Örneğin Örnek 1’de Marion’ın evde doğum yapmak “ilgisini çekmektedir” (12. satır), “planlamaktan”, “istemekten” ya da “yapacak olmaktan” ziyade. Bunun aksine Örnek 3 (1. satır) danışanın pozisyonundan emin ve kararlı olduğu bir örnektir; evde doğum “yapacağını” adeta ilan etmektedir (her ne kadar dikkate değer bir şekilde “yapacağım” ifadesinin “yapmaya karar verdim” ifadesine dönüşerek aslında bu meselenin üstesinden gelmede problem yaşandığı gerçeğine yönelim durumu söz konusu olsa da).
Telefon konuşmalarının birçoğunda “1 sonra 2” formatı, danışmanın bu iki unsur arasında oldukça minimal bir cevap vermesi şeklinde açığa çıkmaktadır. Danışanın aksine danışman problemin sunumunun olası bir tamamlanma noktasına varmasını beklemektedir. Bu kesintisiz dinleme biçimi diğer yardım hattı telefon konuşmalarındakilere benzemektedir, danışmanın problem sunumunu “erken sonlandırdığı (bu ileride söylenecek, önemli olan bir bilginin önünü kesebilir), ya da ya da erken bir yargıya vardığı durumda (bunun konuşma süreci içinde değiştirilmesi gerekebilir) (Potter ve Hepburn, 2003: 211; ayrıca bkz. Pudlinski, 2005). Örneğin Örnek 2’de (yukarıda) danışmanın problem sunumundaki birinci ve ikinci unsurlar arasında tek söylediği söz devam ettiricilerdir (“hı-hımm”, 4. satır).
Buna karşılık danışmanın devam ettiriciler, anlama kontrolleri, daha fazla açıklama yapılması için kullanılan tetikleyici ifadeler ve nerede-türünde eklemeler (coğrafi konum, hastane, danışman veya ebe isimleri hakkında) gibi daha minimal ifadelerine ek olarak samimiyet ve açıklık da görüşmelerde, empatik tepkiler(“Oh ne kadar hoş”, “Oh ne kadar korkunç”, bu kısımdaki verilerde gösterilmemektedir), reaksiyon belirtileri (“Oh::!” bu kısımdaki verilerde gösterilmemektedir, Wilkinson ve Kitzinger, 2006) ve danışanın eylemlerine ilişkin olumlu değerlendirmeler (“Evet kulağa çok mantıklı geliyor” Örnek 1, 15-16. satırlar; “harika” Örnek 3, 3. satır) gibi konuşmanın diğer araçları kullanılarak gerçekleştirilmektedir.
Gail Jefferson ve Jhon Lee (1981) kurumsal danışmanlık konuşmalarında empatik ifadelerin (“Oh ne kadar hoş”, “Oh ne kadar korkunç” gibi) yersiz kullanıldığını tartışırlar. Analizleri, intiharı önleme merkeziyle yapılmış tek bir telefon görüşmesi üzerinde durur, öğüt veren kişinin empatik bir sözü (“oh tanrım”) danışanı gözyaşlarına boğmuştur. Bu tarz kurumsal danışmanlığı “hümanize” etme girişiminin, “korkunç bir alay gibi, ne etkin şekilde sorunların ifade edilmesine ne de bir danışmanlık hizmetinin sunulmasına hizmet eder, iki konuda da en kötü versiyonu ortaya koyar; yani beceriksiz bir hizmetle birleştirilen yersiz ilişkisellik” olarak sonuçlandığını savunmuşlardır (Jefferson ve Lee, 1981: 421). Buna karşılık Evde Doğum yardım hattında yapılan telefon görüşmelerinin bağlamında (emosyonel zorluklarla ilgilenen diğer yardım hatlarında da olduğu gibi örn. Potter ve Hepburn, 2003; Pudlinski, 2005; Kitzinger, 2006), empatik karşılıklar ve reaksiyon ifadeleri gibi öğeler danışmanlara profesyonel görevlerini (bilgi ve danışmanlık verme provizyonu) sergileyebilme olanağı sağlamaktadır, aynı zamanda kadınları evde doğum ile ilgili “yetkilendirmeyi” hedefleyen bir servisin ilişkisel yönelimini sürdürmesi söz konusudur.
Örnek 4’te (Örnek 2’nin devamı), danışmanın konuşma içerisinde problemin sunumundan sonra, konuşmaya ilk somut katkısı, ((1)evde doğum yapmak istemesi, 2-3. satırlar ama (2) doktorunun istekli olmaması, 7-8. satırlar) danışanın haklarıyla ilgili bilgi sağlamadır (kendisinin bir doktora ihtiyacı olmadığı 11. satır, sadece bir ebeye ihtiyacı olduğu, 13. satır), ve bunu probleme yönelik bir çözüm izler (ebelik direktörü ile iletişime geçmelidir, 15-18. satırlar).
Örnek 4 [Meg 02-1]
01 Dnm: peka:la:. Eve[t. ]
02 Meg: →1 [(ev]et) yani (.) esa:sen ben gerçekten
03 evde doğum yapmak istiyo[rum]
04 Dnm: [Hıhı] mm,
05 Meg: →2 Ama doktorum bunu(.) pek önermiyor
06 (0.2)
07 Meg Bugün kontrole gittim.= ve sadece (.) bilirsiniz
08 doktorumun bu konuda ne düşündüğünü [merak ettim]=
09 Dnm: [hı hımm ]
10 Meg: =gerçekten önermiyor.
11 Dnm: [hm ne yapacağınıza karar vermek için bir GP’ye ihtiyacınız yok
12 Meg: Evet.
13 Dnm: Sadece bir ebeye ihtiyacınız var.
14 Meg: Ta [mam]
15 Dnm: [.hh] ve hastanenizdeki an- ee ebelik direktörü
16 ile iletişime geçebilirsiniz ve evde doğum
17 yapmayı planladığınızı söyleyebilirsiniz ve
18 kendisi memnuniyetle size bir eb- ee ebelik
19 hizmeti sunabilir.
Bu tip bir ifade, yardım hattına yapılan bir çok aramada tipik olarak görülmektedir; danışmanın danışanın problem sunumundan sonraki ilk ifadesi, danışanın haklarıyla ilgili bilgi şeklinde olası bir çözüme işaret etmektir ki bu sıklıkla tartışmaya açık olmayan ve ciddi bir ifadedir (Örnek 4’te olduğu gibi). Örneğin Örnek 5’te, Tanya’nın problem sunumunun ikinci unsuru, sağlık hizmetlilerinin “evde doğuma izin veremeyiz” ifadesi (1. satır) evde doğum yapmanın kendi “hakkı” olduğu savıyla karşılanmaktadır (2-4. satırlar).
01 Tan: → …sonra dediler ki “ah hayı:r evde doğuma (.)
02 [izin [veremeyiz”]
03 Dnm: → [.hh Oh [aslında] >açıkçası bu size izin vermeleriyle<
04 ilgili bir mesele değil.=Evde doğum yapma hakkınız var.
Aynı zamanda diğer yardım hatlarında da sıkça görüldüğü üzere (Potter ve Hepburn, 2003; Pudlinski, 2002, 2005), danışman danışanın kendi bağımsızlığını koruması ve haklarını bilmesine yönelik çaba göstermektedir; yumuşatılmış formda bir öneri sunarak, danışanın kendi sözlerini toparlamasını sağlamakta ve bu şekilde çözüm bulmanın bütün sorumluluğunu yüklenmekten kaçınmaktadır. Örneğin Örnek 6’da danışmanın öğüdü (“sanırım bunu araştırmam gerekiyor, bu bana sizin hamileliğinizi gereksiz yere tıbbileştiriyorlar gibi geldi”, 21-22. satırlar) danışanın konuşmanın başında ifade ettiklerini tekrarlamaktadır (1-2. satırlar).
Örnek 6 [Ursula 13-I]
01 Urs: Ve ben sanki dizginlerim ele geçirilmiş gibi
02 hissettim [tam anlamıyla]
03 Dnm: [evet tabi ki:!]
// ((danışanın şüphelenilen gebelik diyabeti için kendi kendine yapmak zorunda kaldığı testlerin anlatıldığı yaklaşık 30 saniye sunumun hedefleri doğrultusunda çıkarılmıştır))
21 Dnm: Evet bunu sorg- sanırım bunu sorgulamam gerekiyor, [ bu bana]=
22 Urs: [hm. Eve-]
23 Dnm: =sizin hamileliğinizi gereksiz yere tıbbileştiriyorlar gibi geldi.
Bu bulgular yardım hatlarıyla ilgili konuşma analizi literatürüne katkıda bulunmaktadır ve ayrıca evde doğum ve hamilelik hizmetleri ile alakalı çalışmaları destekleme ile ilgili çıkarımlarda bulunmayı sağlamaktadır. Genel olarak, Evde Doğum hattı görüşmeleri doğum yapmaya ilişkin tıbbi modelin gücünü –adeta bir arka planmışçasına- keskin bir şekilde ifade etmektedir. Burada ifade edilen bulgular, yardım hattının danışman ve danışanın evde doğum yapmanın akla uygun ve anlaşılır bir seçim olduğunu özellikle de evde doğum yapmanın bu iki özelliği taşımadığının iddia edildiği bir kültürel çevre içinde, işbirliği halinde inşa edilen bir bağlam olduğunu göstermektedir,.
TEŞEKKÜRLER
Danışmanımıza (Shelia Kitzinger olarak anılmak istemekte) ve Evde Doğum yardım hattındaki konuşmalarının araştırma ve eğitim amaçlı kayda alınmasını kabul eden tüm danışanlara teşekkür borçluyuz. Kendilerinin katkısı olmadan bu çalışma gerçekleşemezdi. Ayrıca burada sunulan bazı veriler üzerindeki yararlı tartışması için Paul Drew’a da teşekkürlerimizi sunarız.
NOTLAR
Yazıya döküm anahtarı ve bu makalenin sadece bir parçası olduğu feminist KA’ya giriş niteliğindeki bir genel açıklama için Kitzinger’ın bu konudaki çalışmalarına bakınız.
Danışanların arama sebeplerini ifade etmek için kullandıkları iki metot daha bulunmaktadır. Aşağıdaki örnekte görülebileceği gibi, danışanlar soru sormakta ya da bir ricada bulunmaktadırlar, danışan nereden bir doğum havuzu temin edilebileceğine dair bir soru sormaktadır (eylem çiftinin ilk parçası 1-2. satırdadır) ve danışman doğum havuzunun Radley firmasından kiralanabileceğini söylemektedir (ikinci parçası 6. satırdadır).
[Maeve 70-I]
01 Mae → Ama: eem (.) bir doğum havuzunun ee (.2) nasıl kiralanabileceğine
02 dair bir fikriniz var mı merak etmiştim. < son doğumumum için bi
03 tane kiralamıştım ve evi[mde vardı]
04 Dnm: [Hı hımm.] hm hm.
05 Mae: e:::::m (.)
06 Dnm: .hhhhhh Wilkey’de bir doğum-doğum havuzu olan
07 biri var.
Alternatif olarak danışanlar problemlerini, problemin özelliklerini inşa etmelerini sağlayacak bir hikaye formatında ya da uzun bir betimleme içinde ortaya koymaktadırlar (örneğin Petra 10, problem sunumu Shaw’da Bölüm 5’te tartışılmıştır, 2006).
3. Danışman çoğu kez üçüncü sıra alışlarda yaptığı nerede-türündeki eklemelerin akışı kesici niteliğini dikkate almaktadır, bunu da soruyu neden sorduğuna dair net bir açıklama sunarak yapar. Bu genelde, faydalı olabilecek bağımsız (uzman) bir bilgiye sahip olduğunu belirtmek yönünde olur (ancak aşağıdaki örnekteki durumun bu olmadığı ortaya çıkmaktadır; danışman aslında bu ebelik birimini bilmemektedir).
[Alena, 15-I]
01 Ale: … GP’m evde doğum konusunda destekleyici sayılır her ne kadar
02 kendisi doğum öncesi hizmeti sağlamasa [da
03 Dnm: [hm] hm
04 Ale: Ve bizim burada bi ee (.) doğum birimi var (.) [( )]
05 Dnm: [a:h hangi]
06 birim bu?
07 Ale: şey (.) e William Turnbull Rye.
08 Dnm: A:h o grubu bilmiyorum. Hm.
KAYNAKÇA
Baker, C., Emmison, M. and Firth, A. (2001) ‘Discovering Order in Opening Sequences:
Calls to a Software Helpline’, in A.W. McHoul and M. Rapley (eds) How to Analyse
Talk in Institutional Settings: A Casebook of Methods, pp. 41–56. London: Continuum.
Baker, C., Emmison, M. and Firth, A. (2005) ‘Calibrating for Competence in Calls to
Technical Support’, in C. Baker, M. Emmison and A. Firth (eds) Calling for Help:
Language and Social Interaction in Telephone Helplines, pp. 39–62. Amsterdam/
Philadelphia: John Benjamins.
Department of Health (2004) Maternity Standards: National Service Framework for
Children, Young People and Maternity Services. London: HMSO.
Drew, P. (2006) ‘Mis-alignments in “After-Hours” Calls to a British GP’s Practice: A Study
in Telephone Medicine’, in J. Heritage and D. Maynard (eds) Communication in
Medical Care: Interaction between Physicians and Patients. Cambridge: Cambridge
University Press.
Edwards, D. and Stokoe, E. (forthcoming) ‘Self-help in Calls for Help with Problem
Neighbours’, Research on Language and Social Interaction.
Engels, F. (1993) The Condition of the Working Class in Britain. Oxford: Oxford
University Press.
Frankel, R.M. (1989) ‘“I Wz Wondering – uhm Could Raid uhm Effect the Brain
Permanently D’y Know?”: Some Observations on the Intersection of Speaking and
Writing in Calls to a Poison Control Centre’, Western Journal of Speech
Communication 53: 195–226.
Houtkoop, H., Jansen, F. and Walstock, A. (2005) ‘Collaborative Problem Description in
Help Desk Calls’, in C.D. Baker, M. Emmison and A. Firth (eds) Calling for Help:
Language and Social Interaction in Telephone Helplines, pp. 63–89. Amsterdam/
Philadelphia: John Benjamins.
Jefferson, G. and Lee, J.R.E. (1981) ‘The Rejection of Advice: Managing the Problematic
Convergence of “Troubles-telling” and a “Service Encounter”’, Journal of Pragmatics
5: 399–422.
Kitzinger, C. (2000) ‘Doing Feminist Conversation Analysis’, Feminism and Psychology
10(2): 163–93.
Kitzinger, Celia (2006) ‘After Post-Cognitivism’, Discourse Studies 8(1): 67–83.
Kitzinger, Sheila (n.d.) Sheila Kitzinger Website, accessed 22 January 2007. Available:
http://www.sheilakitzinger.com.
Olsen, O. and Jewell, M.D. (2003) Home versus Hospital Birth, The Cochrane Library,
Issue 1. Oxford: Update Software.
Potter, J. and Hepburn, A. (2003) ‘“I’m a Bit Concerned” – Early Actions and
Psychological Constructions in a Child Protection Helpline’, Research on Language
and Social Interaction 36(3): 197–240.
Pudlinski, C. (2002) ‘Accepting and Rejecting Advice as Competent Peers: Caller
Dilemmas on a Warm Line’, Discourse Studies 4(4): 481–500.
Pudlinski, C. (2005) ‘The Mitigation of Advice: Interactional Dilemmas of Peers on a
Telephone Support Service’, in C.D. Baker, M. Emmison and A. Firth (eds) Calling
for Help: Language and Social Interaction in Telephone Helplines, pp. 109–31.
Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Raymond, G. and Zimmerman, D.H. (forthcoming) ‘Rights and Responsibilities in Calls
for Help: The Case of the Mountain Glade Fire’, Research on Language and Social
Interaction.
Royal College of Midwives (2002) ‘Position Paper 25: Home Birth’, accessed 22 January
2007. Available: http://www.rcm.org.uk/data/info_centre/data/position_papers.htm.
Sacks, H. (1995) Lectures on Conversation, Vols. 1 and 2, ed. G. Jefferson. Cambridge,MA: Blackwell.
Sharrock, W. and Turner, R. (1978) ‘A Conversational Environment for Equivocality’, in
J. Schenkein (ed.) Studies in the Organization of Conversational Interaction,
pp. 173–97. New York: Academic.
Shaw, R. (2006) ‘“It’s Your Body, Your Baby, Your Birth”: A Study of Helpline Talk-in
interaction on the Home Birth Helpline’, unpublished PhD thesis, University of York,UK.
Shaw, R. and Kitzinger, C. (2005) ‘Calls to a Home Birth Helpline: Empowerment in
Childbirth’, Social Science and Medicine 61(11): 2374–83. 212 Feminism & Psychology 17(2)
Shaw, R. and Kitzinger, C. (2007) ‘Memory in Interaction: An Analysis of Repeat Calls
to a Home Birth Helpline’, Research on Language and Social Interaction 40(1):
117–44.
Shaw, R. and Kitzinger, C. (forthcoming) ‘Problem Presentation and Advice-giving on a
Home Birth Helpline’, in S. Wilkinson (ed.) Talking health and Illness.
te Molder, H.F.M. (2005) ‘“I Just Want to Hear Somebody Right Now”: Managing
Identities on a Telephone Helpline’, in C.D. Baker, M. Emmison and A. Firth (eds)
Calling for Help: Language and Social Interaction in Telephone Helplines, pp.
153–73. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Torode, B. (1995) ‘Negotiating “Advice” in a Call to a Consumer Helpline’, in A. Firth
(ed.) The Discourse of Negotiation, pp. 345–72. Oxford: Pergamon.
Torode, B. (2005) ‘Institutionality at Issue: The Helpline Call as a “Language Game”’, in C.D. Baker, M. Emmison and A. Firth (eds) Calling for Help: Language and Social
Interaction in Telephone Helplines, pp. 257–83. Amsterdam/Philadelphia: John
Benjamins.
Whalen, J. and Zimmerman, D.H. (1998) ‘Observations on the Display and Management
of Emotion in Naturally Occurring Activities: The Case of “Hysteria” in Calls to 911’,
Social Psychology Quarterly 61: 141–59.
Whalen, J. and Zimmerman, D.H. (2005) ‘Working a Call: Multiparty Management and
Interactional Infrastructure in Calls for Help’, in C.D. Baker, M. Emmison and A. Firth (eds) Calling for Help: Language and Social Interaction in Telephone Helplines, pp.309–45. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Whalen, J., Zimmerman, D.H. and Whalen, M. (1988) ‘When Words Fail: A Single Case
Analysis’, Social Problems 35(4):335–62.
Whalen, M. and Zimmerman, D.H. (1990) ‘Describing Trouble: Practical Epistemology in
Citizen Calls to the Police’, Language and Society 19: 465–92.
Wilkinson, S. and Kitzinger, C. (2006) ‘Surprise as an Interactional Achievement:
Reaction Tokens in Conversation’, Social Psychology Quarterly 69(2): 150–82.
Zimmerman, D.H. (1992) ‘The Interactional Organisation of Calls for Emergency
Assistance’, in P. Drew and J. Heritage (eds) Talk at Work: Social Interaction in
Institutional Settings, pp. 418–69. Cambridge: Cambridge University Press.
Rebacca SHAW İngiltere Strathclyde Üniversitesi Spor, Kültür ve Sanat Bölümü’nde araştırma görevlisidir. Burada sunulan çalışma kendisinin Birleşik Krallık York Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde yürütülmüş olan doktora araştırmasıdır, Celia Kitzinger tarafından süpervize edilmiş, Ekonomik ve Sosyal Araştırma Konseyi (Economic and Social Research Council) tarafından desteklenmiştir.
ADRES: İngiltere Strathclyde Üniversitesi Spor, Kültür ve Sanat Bölümü, 76 Southbrae Drive, Glasgow G13 1PP, İskoçya.
[email: rebecca.shaw@strath.ac.uk]
Celia KİTZİNGER Birleşik Krallık York Üniversitesi Konuşma Analizi, Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik konusunda profesördür. Dil, cinsiyet rolleri ve cinsellik konularında dokuz kitap ve 140’tan fazla makale yayımlamıştır.
ADRES: Krallık York Üniversitesi Sosyoloji Bölümü, Heslington, York, YO10 5DD, UK.
[email:cck1@york.ac.uk]
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Not: Yalnızca bu blogun üyesi yorum gönderebilir.